Το έργο «Το Ελεγκτικόν Συνέδριον εν Ελλάδι 1833–1933» του Αριστείδη Σταυροπούλου αποτελεί μια εκτενή ιστορική και θεσμική αποτίμηση των πρώτων εκατό χρόνων λειτουργίας του Ανώτατου Δημοσιονομικού Δικαστηρίου της χώρας.
Πρόκειται για ένα έργο ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, σημαντικό για όσους ενδιαφέρονται για τη δημόσια λογοδοσία, τη διοικητική ιστορία και την εξέλιξη των ελεγκτικών θεσμών στην Ελλάδα.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται η δομή, η λειτουργία και οι θεσμικές αρχές που διέπουν τη γαλλική δικαιοσύνη, με στόχο την κατανόηση και πιθανή αξιοποίησή τους ως πρότυπο για τη βελτίωση της ελληνικής δικαστικής οργάνωσης της εποχής. Το έργο έχει ιδιαίτερη ιστορική αξία, καθώς αντανακλά τον νομικό προβληματισμό και τις συγκριτικές μελέτες της Ελλάδας του Μεσοπολέμου, αλλά και την προσπάθεια προσέγγισης προηγμένων ευρωπαϊκών θεσμών.
Το βιβλίο καλύπτει με συστηματικό τρόπο σχεδόν ολόκληρο το φάσμα των υπουργείων και των εποπτευόμενων φορέων του κράτους: Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Εξωτερικών, Παιδείας, Συγκοινωνιών, Γεωργίας, Υγιεινής, Ναυτικών και πολλών άλλων. Σε εκατοντάδες σελίδες παρουσιάζονται λεπτομερείς πίνακες και στατιστικά στοιχεία που αφορούν τη διοικητική οργάνωση, τις υπηρεσίες κάθε υπουργείου, τις δαπάνες λειτουργίας τους, το προσωπικό, τους μισθούς, τις κρατικές προμήθειες και τα δημόσια έργα. Η πυκνότητα και η τεχνική ακρίβεια των δεδομένων καθιστούν το έργο ένα εξαιρετικά πολύτιμο εργαλείο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούσε ο κρατικός μηχανισμός σε μια από τις πιο ταραχώδεις περιόδους του ελληνικού 20ού αιώνα.
Ο βασικός στόχος της Επιτροπής Οικονομιών ήταν ο εντοπισμός «οικονομιών» —δηλαδή περιθωρίων μείωσης των δημοσίων δαπανών— χωρίς ωστόσο να παραβλάπτεται η ουσιώδης αποστολή των υπηρεσιών. Για κάθε υπουργείο διατυπώνονται συγκεκριμένες συστάσεις που καλύπτουν ευρύ φάσμα παρεμβάσεων: από την κατάργηση ή συγχώνευση υπηρεσιών και την αναδιοργάνωση διευθύνσεων, έως τη μείωση ή ανακατανομή προσωπικού και τη μεταρρύθμιση μισθολογικών δομών. Το έργο προτείνει επίσης βελτιώσεις στη διαδικασία εκτέλεσης δημοσίων έργων και διαφοροποιήσεις στον τρόπο προμήθειας αγαθών και υπηρεσιών από το κράτος. Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται στη γενικότερη προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης και σύγχρονης οργάνωσης του κράτους.
Η έκδοση του 1925 αποτελεί πολύτιμη πρωτογενή πηγή για την ιστοριογραφία της Μεσοπολεμικής Ελλάδας. Καταγράφει με μοναδική πληρότητα τη διοικητική διάρθρωση και τις κρατικές δαπάνες σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο, καθιστώντας το έργο εργαλείο πρώτης γραμμής για μελετητές της δημόσιας διοίκησης, της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής ιστορίας. Παράλληλα, η έμφαση στην «εξοικονόμηση» και στην ανάγκη περιορισμού της σπατάλης των δημόσιων πόρων αναδεικνύει μια λογική που διαπερνά τις ελληνικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες έως και τον 21ο αιώνα, φανερώνοντας τη διαχρονικότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει το ελληνικό κράτος ως προς την αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών του.
Συνολικά, το έργο της Επιτροπής Οικονομιών δεν αποτελεί απλώς αποτύπωση της διοικητικής πραγματικότητας της εποχής του, αλλά και καθρέφτη των θεσμικών δυσλειτουργιών και των αναγκών μεταρρύθμισης που επανέρχονται στη σύγχρονη συζήτηση για το δημόσιο χρέος, τη δημοσιονομική πειθαρχία και την οργανωτική αναδιάρθρωση του ελληνικού κράτους.
Ο Στεφανίδου επιχειρεί μια συστηματική αποτίμηση της εξέλιξης της αγροτικής πίστης από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα χρόνια της Κατοχής, αναδεικνύοντας τις βαθύτερες αιτίες της χρόνιας πιστωτικής στενότητας που χαρακτήριζε τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Η εστίασή του στο διαχρονικό πρόβλημα του αγροτικού χρέους αποκαλύπτει τη δομική αδυναμία του ελληνικού αγροτικού τομέα να εξασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση υπό όρους βιωσιμότητας και παραγωγικής αναβάθμισης. Ο συγγραφέας τονίζει ότι η Αγροτική Τράπεζα ιδρύθηκε για να απαντήσει στην ανάγκη συγκρότησης ενός ειδικού θεσμού που θα μπορούσε να υποκαταστήσει την τοκογλυφική πίεση και να λειτουργήσει ως πυλώνας αναπτυξιακής πολιτικής, παρέχοντας στοχευμένα εργαλεία βραχυπρόθεσμου και μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού.
Η επικαιρότητα της ανάλυσης καθίσταται εμφανής όταν συσχετιστεί με τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην ελληνική ύπαιθρο. Παρά τις θεσμικές μεταβολές, τη σταδιακή ενσωμάτωση της χώρας στην Κοινή Αγροτική Πολιτική και τη λειτουργία νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, το ζήτημα της πρόσβασης των αγροτών σε ρευστότητα παραμένει άλυτο σε ικανοποιητικό βαθμό. Η διάλυση της Αγροτικής Τράπεζας ως εξειδικευμένου πιστωτικού πυλώνα άφησε ένα σημαντικό κενό, το οποίο δεν καλύφθηκε επαρκώς από το εμπορικό τραπεζικό σύστημα, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση της πιστωτικής ανισότητας και την αναβίωση μορφών οικονομικής επισφάλειας που ο Στεφανίδου είχε ήδη επισημάνει από τη δεκαετία του 1940.
Παράλληλα, η σημερινή αναζωπύρωση των αγροτικών κινητοποιήσεων και η καταγραφή σημαντικής μείωσης του καθαρού αγροτικού εισοδήματος αναδεικνύουν τη διαχρονικότητα των θεσμικών προβλημάτων που περιγράφει ο συγγραφέας. Το υψηλό κόστος παραγωγής, η αστάθεια των τιμών παραγωγού, η εξάρτηση από εξωγενείς παράγοντες και η συσσώρευση οφειλών προς τράπεζες και ασφαλιστικούς οργανισμούς συνιστούν μια σύγχρονη εκδοχή του «φαύλου κύκλου» χρέους–υποεπένδυσης που ο Στεφανίδου θεωρούσε τροχοπέδη για την παραγωγική ανασυγκρότηση της υπαίθρου. Η επιμονή αυτών των προβλημάτων υποδηλώνει ότι η αγροτική πίστη δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποσπασματικά, αλλά απαιτεί συνολική στρατηγική που θα συνδέει τον πιστωτικό σχεδιασμό με στοχευμένες διαρθρωτικές πολιτικές.
Εξίσου σημαντική είναι η κοινωνική διάσταση που αναδεικνύει ο συγγραφέας. Η αγροτική πίστη, κατά τον Στεφανίδου, αποτελεί όχι μόνο μηχανισμό οικονομικής στήριξης αλλά και προϋπόθεση κοινωνικής συνοχής και πολιτικής σταθερότητας στην ύπαιθρο. Η σημερινή δημογραφική συρρίκνωση των αγροτικών περιοχών, η εγκατάλειψη καλλιεργειών και η εντεινόμενη οικονομική ανασφάλεια επιβεβαιώνουν τη διαχρονική ισχύ του επιχειρήματος. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση δεν μπορεί επομένως να περιορίζεται σε λογιστικού τύπου παρεμβάσεις, αλλά συνιστά κρίσιμο παράγοντα για την επιβίωση της αγροτικής κοινωνίας και την ανασυγκρότηση του παραγωγικού προτύπου της χώρας.
Συνολικά, το έργο του Στεφανίδου, παρά τη χρονική απόσταση που το χωρίζει από τη σημερινή πραγματικότητα, προσφέρει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο αναλυτικό πλαίσιο για την κατανόηση των σημερινών προκλήσεων του ελληνικού αγροτικού τομέα. Η ιστορική του προσέγγιση επιτρέπει την αναγνώριση βαθύτερων δομικών συνεχειών, ενώ οι διαπιστώσεις του σχετικά με τον ρόλο της αγροτικής πίστης στη διαδικασία οικονομικής ανασυγκρότησης αποκτούν νέα σημασία σε μια εποχή εντεινόμενων οικονομικών πιέσεων και κοινωνικής αβεβαιότητας στην ύπαιθρο. Ως εκ τούτου, η μελέτη του δεν έχει μόνο ιστοριογραφικό ενδιαφέρον, αλλά λειτουργεί και ως υπόμνηση της ανάγκης για μια συνεκτική και μακροπρόθεσμη αγροτική πιστωτική πολιτική που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του σύγχρονου παραγωγικού μετασχηματισμού.
