Η Άγνωστη Ιστορία της Νίκης της Σαμοθράκης στο Μουσείο Σαμοθράκης

 

Η Άγνωστη Ιστορία του Πιστού Αντιγράφου της Νίκης της Σαμοθράκης

Απόσπασμα από τον "Τύπο της Θράκης", Κυριακή 7 Ιανουαρίου 1958, Αρ. Φύλλου 786

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αποκάλυψη ήρθε στο φως μέσα από ένα παλιό φύλλο της εφημερίδας Ο Τύπος της Θράκης, που εκδόθηκε στην Αλεξανδρούπολη την Κυριακή 7 Ιανουαρίου 1958. Στο αρχείο του Γρηγορίου Χρυσοστόμου εντοπίστηκε άρθρο υπογεγραμμένο από τον Θράκη Θρύλου, το οποίο φέρνει στην επιφάνεια ένα σχεδόν άγνωστο γεγονός: την απόκτηση ενός πιστού αντιγράφου της περίφημης Νίκης της Σαμοθράκης από το αρχαιολογικό μουσείο του νησιού.

Με αξιοσημείωτη γραφή και ιδιαίτερη αφηγηματική ικανότητα, ο Θρύλου αποκαλύπτει πότε και με ποιον τρόπο το μουσείο κατάφερε να εντάξει αυτό το αντίγραφο στη συλλογή του. Το έργο αυτό, που κοσμεί το εσωτερικό του μουσείου, παραμένει μέχρι σήμερα ένα σιωπηλό αλλά σημαντικό τεκμήριο της τοπικής πολιτιστικής συνέχειας.

Το άρθρο αποτελεί σημαντικό ντοκουμέντο τόσο για την ιστορία του μουσείου όσο και για την ευρύτερη πολιτισμική ταυτότητα της Σαμοθράκης.

 Τίτλος Εφημερίδας:
Ο Τύπος της Θράκης  

Υπότιτλος / Περιγραφή:
Εφημερίς Εθνικών Αρχών Εν Αλεξανδρούπολη

Ημερομηνία Έκδοσης:
Κυριακή, 7  Ιανουαρίου 1958

Πόλη Έκδοσης:
Αλεξανδρούπολη

Αριθμός Φύλλου:

786

Αρχειακή Τοποθέτηση: Ψηφιακό Αρχείο, o typos-thrakis-1958-01-07-fyllo-786

 
φ.2

Επιλεγμένα Άρθρα / Πρωτοσέλιδα Θέματα:

1.        Παλαιολαδίτης – Νεοελλαδίτης  

2.        Η Νίκη της Σαμοθράκης ( Άρθρο του Θράκη Θρύλου)    

3.        Η ύδρευση Φερών

4.        Θεατρική Παράσταση του Γυμνασίου Φερών

5.         Μικρά νέα – Φιλικοί Αγώνες   

6.        Καταχωρίσεις Διαφημίσεων:

Σ.Δ. Πεσσάχ

Β. Τζαβάρη

Σ. Πετάλας  

Κ. Χριστοφορίδης

Κ. Καλαμπόκας

Αθλητικό σωματείο ΑΛΕΞ

 Ευχαριστήρια Αναφορά

Το αρχείο «Ψηφιακό αρχείο Γρηγόρη Γ. Χρυσοστόμου» εκφράζει τις θερμές του ευχαριστίες προς τον κ. Λάμπρο Γερονικολάκη, μόνιμο κάτοικο Γερμανίας, για την ευγενική και γενναιόδωρη παραχώρηση του πολύτιμου φωτογραφικού του υλικού, που αφορά το ιστορικό αθλητικό σωματείο ΑΛΕΞ.

Η συμβολή του κ. Γερονικολάκη είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς το αρχείο του αποτελεί ανεκτίμητο τεκμήριο μνήμης και πολιτισμού για την ιστορία του σωματείου και της τοπικής αθλητικής ζωής. Με τη χειρονομία του αυτή ενισχύεται ουσιαστικά η προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης του αθλητικού παρελθόντος, εμπλουτίζοντας το αρχειακό υλικό με μοναδικά ιστορικά στιγμιότυπα.

Τέτοιες πράξεις προσφοράς και αγάπης για την πολιτιστική κληρονομιά αξίζουν την αναγνώριση και τον δημόσιο έπαινο όλων μας.

Tο αρχείο βρίσκεται υπό επεξεργασία

Μια Απόδειξη του 1939 και η Ιστορία που Κρύβει: Το Α΄ Δημοτικό Σχολείο Διδυμοτείχου μέσα από το Χαρτί

Στις μέρες μας θεωρούμε αυτονόητη τη δωρεάν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, ένα μικρό έγγραφο από το παρελθόν, μια απόδειξη εγγραφής μαθητή στο Α΄ Δημοτικό Σχολείο Διδυμοτείχου του έτους 1939, μας θυμίζει μια διαφορετική εποχή, γεμάτη προκλήσεις, λιτότητα και αυτοσχέδιες λύσεις.

Η Πληρωμή για την Εκπαίδευση

Παρά τη νομική κατοχύρωση της δωρεάν εκπαίδευσης ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, η οικονομική πραγματικότητα της Μεσοπολεμικής Ελλάδας ήταν διαφορετική. Τα σχολεία, ειδικά στην περιφέρεια, συχνά ζητούσαν συμβολικά ή και ουσιαστικά ποσά κατά την εγγραφή των μαθητών, ώστε να καλύψουν τα λειτουργικά τους έξοδα: χαρτικά είδη, συντήρηση, θέρμανση, ακόμα και μισθούς βοηθητικού προσωπικού.

Η απόδειξη του 1939 καταγράφει αυτό ακριβώς το φαινόμενο. Ένα μικρό χρηματικό ποσό καταβλήθηκε από την οικογένεια του μαθητή, ως μέρος της διαδικασίας εγγραφής στο σχολείο. Είναι μια απτή υπενθύμιση ότι η παιδεία, ακόμα και στη βάση της, είχε κόστος, τόσο υλικό όσο και κοινωνικό, ιδιαίτερα για τις φτωχές οικογένειες της επαρχίας.

Η Δεύτερη Ζωή του Χαρτιού: Κατοχή και Έλλειψη Πόρων

Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η επαναχρησιμοποίηση του εγγράφου το 1943, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Η πίσω λευκή πλευρά της απόδειξης χρησιμοποιήθηκε για την καταγραφή άλλης υπηρεσιακής πράξης – μια συνήθης πρακτική την περίοδο εκείνη. Στην Κατοχή, η Ελλάδα υπέφερε από σκληρές ελλείψεις βασικών αγαθών, και το χαρτί ήταν πολύτιμο είδος. Δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία, ακόμα και νοσοκομεία, αναγκάζονταν να γράφουν στις πίσω πλευρές παλιών εγγράφων, ενδεικτικό της καθημερινής δημιουργικής επιβίωσης.

Η επαναχρησιμοποίηση της συγκεκριμένης απόδειξης δείχνει ξεκάθαρα τον τρόπο με τον οποίο η ανάγκη γέννησε πρακτικές ανακύκλωσης πολύ πριν γίνουν περιβαλλοντικό αίτημα. Τα τεκμήρια εκείνης της εποχής μάς μιλούν όχι μόνο για τη διοικητική ζωή, αλλά και για τη νοοτροπία λιτότητας και προσαρμογής των ανθρώπων.

Μνήμη και Πολιτιστική Κληρονομιά

Ένα φαινομενικά ασήμαντο χαρτί μετατρέπεται έτσι σε ιστορικό ντοκουμέντο. Μαρτυρά το επίπεδο της εκπαίδευσης, την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, τις δυσκολίες του πολέμου.

Άγνωστες μορφές δικαιοσύνης στην Κατοχή: Ο αφανής εισαγγελέας του Έβρου

 Με αφορμή την ολοκλήρωση του ερευνητικού μου έργου για τη ζωή και τη δράση του Ιωάννη Δ. Φραγκούλη, του Νομάρχη Έβρου κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αναδείχθηκαν νέες πτυχές της τοπικής ιστορίας που ανατρέπουν –ή τουλάχιστον επανεξετάζουν– την υπάρχουσα μνημονική συγκρότηση της περιοχής.

Η ιστορική έρευνα δεν αναδεικνύει μόνο γεγονότα. Αναδεικνύει και πρόσωπα. Και ενίοτε φέρνει στο φως μορφές που, ενώ διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο, παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό.

Ένα τέτοιο πρόσωπο αναδύθηκε μέσα από τα αρχεία του Γρηγόρη Χρυσοστόμου: ένας νομικός, διορισμένος από τον Φραγκούλη ως γενικός εισαγγελέας στην ουδέτερη ζώνη του Νομού Έβρου, την εποχή που η κατοχή είχε επιφέρει πλήρη διοικητική διάλυση.

Δικαιοσύνη κάτω από τη σκιά της Γκεστάπο

Η αποστολή του ήταν σχεδόν ακατόρθωτη: να απονέμει δικαιοσύνη σε μια εποχή που κυριαρχούσε η αναρχία, η καταπίεση και ο φόβος. Κι όμως, κατάφερε –κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της Γκεστάπο και των ντόπιων συνεργατών της– να τηρήσει τις αρχές του δικαίου, προστατεύοντας όσο μπορούσε τον πολίτη και τον κοινωνικό ιστό.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών και μέχρι την εγκατάσταση της απελευθερωτικής ελληνικής διοίκησης, η περιοχή διοικούνταν από τον ΕΛΑΣ. Παρά το νέο καθεστώς, ο συγκεκριμένος εισαγγελέας δεν διώχθηκε, δεν ενοχλήθηκε – γεγονός που από μόνο του αποτελεί τεκμήριο της αμεροληψίας και της ηθικής του ακεραιότητας.

Ένας άνθρωπος της καθημερινότητας

Στη διάρκεια της έρευνας, ήρθα σε επαφή με ανθρώπους που τον γνώρισαν. Περιγράφουν έναν λιτοδίαιτο και σεμνό άνδρα, που δεν απέκτησε ποτέ αυτοκίνητο και μετακινούνταν με λεωφορείο. Στις ώρες εκτός του επαγγέλματός του, προτιμούσε τη συντροφιά των απλών ανθρώπων στα χωριά του Έβρου. Έπαιζε χαρτιά, πήγαινε για ψάρεμα — ποτέ δεν διεκδίκησε τιμές ή δημόσια αναγνώριση.

Μνήμη και λήθη: τι (δεν) μνημονεύουμε τελικά;

Και όμως, σήμερα, σχεδόν κανείς στον Νομό Έβρου δεν γνωρίζει το όνομά του. Οι λόγοι; Πολλοί. Πρώτα και κύρια, η διαχρονική έλλειψη ενδιαφέροντος για την τοπική ιστορία – ιδιαίτερα για τις γκρίζες, αμφίσημες αλλά και ηρωικές πτυχές της.

Αυτό το άρθρο δεν αποτελεί παρά μια πρώτη απόπειρα να ανοίξει η συζήτηση: Τι αξίζει να θυμόμαστε; Ποιον επιλέγουμε να τιμούμε – και γιατί; Η Ιστορία δεν είναι μόνο εκείνη που διδασκόμαστε, αλλά και εκείνη που σιωπηρά αποσιωπούμε.

Επίλογος – Ένα όνομα, μια υπόσχεση

Γνωρίζω το όνομα και το επώνυμο του συγκεκριμένου προσώπου. Δεν το αναφέρω ακόμη, όχι από μυστικοπάθεια, αλλά από σεβασμό. Το όνομα αυτού του ανθρώπου θα ανακοινωθεί σε επόμενο άρθρο, αφιερωμένο αποκλειστικά σε εκείνον — όπως ακριβώς του αρμόζει: με πληρότητα, ιστορική τεκμηρίωση και το βάθος που αξίζει στη ζωή και το έργο του.