Υπόθεση συκοφαντικής δυσφημήσεως στον Πεντάλοφο (1936) και ο ρόλος του Γρηγόρη Χρυσοστόμου

Μια μαρτυρία για τη δικαιοσύνη, την κοινωνία και την πολιτική ατμόσφαιρα του Μεσοπολέμου

Στις 23 Μαΐου 1936, η τοπική εφημερίδα "Πρόοδος" δημοσίευσε την είδηση μιας δίκης που είχε προκαλέσει ζωηρό ενδιαφέρον στην κοινή γνώμη της περιοχής. Η υπόθεση αφορούσε τον ιερέα Γεώργιο Παπαδημητρίου από τον Πεντάλοφο, ο οποίος εφερόταν ότι διέδωσε φήμη εις βάρος του σταθμάρχη Σ. Κουλοχέρη, χαρακτηρίζοντάς τον «κομμουνιστή». Ο σταθμάρχης υπέβαλε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση, θεωρώντας ότι τέτοια φήμη μπορούσε να θίξει ανεπανόρθωτα την τιμή και την επαγγελματική του θέση.

Στη δίκη, ο ιερέας υπερασπίστηκε τον εαυτό του προβάλλοντας την καλή του πίστη και την απουσία πρόθεσης βλάβης. Τόνισε ότι όσα ανέφερε προήλθαν από παρανόηση ή λανθασμένη πληροφορία, χωρίς σκοπό δυσφήμησης. Ο συνήγορός του, κ. Χ. Παπαδόπουλος, επεσήμανε το ήθος και την κοινωνική προσφορά του κατηγορουμένου, επιδιώκοντας την επιείκεια του δικαστηρίου.

Από την άλλη πλευρά, ο συνήγορος υποστήριξης της κατηγορίας, κ. Γρηγόρης Χρυσοστόμου, αναδείχθηκε σε κεντρική φυσιογνωμία της διαδικασίας. Με νηφαλιότητα αλλά και αυστηρότητα, υπογράμμισε ότι η ελευθερία του λόγου δεν μπορεί να μετατρέπεται σε μέσο προσβολής της υπόληψης των πολιτών, ιδίως σε εποχές όπου ο δημόσιος υπάλληλος φέρει αυξημένο ηθικό βάρος. Υποστήριξε ότι η κοινωνία έχει ανάγκη από προστασία της επαγγελματικής τιμής και από σεβασμό στην αλήθεια, προκειμένου να μην δηλητηριάζεται από ανεύθυνες ή πολιτικά φορτισμένες κατηγορίες.

Το Δικαστήριο, σταθμίζοντας τις απόψεις των δύο πλευρών, αναγνώρισε ότι η πράξη ήταν μεν δυσφημιστική, αλλά διαπράχθηκε χωρίς δόλο. Επέβαλε ποινή δέκα ημερών φυλάκισης, η οποία μετατράπηκε σε πρόστιμο 200 δραχμών. Το αποτέλεσμα αυτό φανερώνει μια πρακτική επιείκεια απέναντι στους κληρικούς και στους κοινωνικά σεβαστούς θεσμούς, χαρακτηριστική της ελληνικής επαρχίας του Μεσοπολέμου.

Η ημερομηνία του δημοσιεύματος – Μάιος 1936 – συμπίπτει με μια κρίσιμη καμπή της νεοελληνικής ιστορίας. Μόλις λίγες εβδομάδες πριν, είχαν σημειωθεί τα αιματηρά γεγονότα της Θεσσαλονίκης, ενώ ο Ιωάννης Μεταξάς είχε ήδη αναλάβει την πρωθυπουργία (Απρίλιος 1936). Η χώρα βίωνε πολιτική αβεβαιότητα, κοινωνική ένταση και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε βενιζελικούς, βασιλικούς και κομμουνιστές.

Σε αυτό το κλίμα, η κατηγορία του “κομμουνισμού” είχε αποκτήσει βαρύτατο συμβολικό και κοινωνικό φορτίο. Η απλή υπόνοια μπορούσε να οδηγήσει σε διοικητικές κυρώσεις, επαγγελματικό αποκλεισμό ή κοινωνική απομόνωση. Επομένως, η δικαστική αυτή υπόθεση υπερβαίνει το επίπεδο μιας τοπικής διαφοράς· αντανακλά την ψυχολογία φόβου και επιτήρησης που είχε αρχίσει να κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία λίγο πριν την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου.

Η συμμετοχή του Γρηγόρη Χρυσοστόμου ως συνηγόρου υποστήριξης της κατηγορίας αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ανήκοντας στον νομικό κόσμο της Δυτικής Μακεδονίας, ο Χρυσοστόμου εκπροσώπησε μια γενιά επαρχιακών νομικών που υπηρέτησαν τη δικαιοσύνη σε περιόδους πολιτικής ρευστότητας. Με επιχειρηματολογία βασισμένη στο δίκαιο της τιμής και στην ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής τάξης, συνέβαλε στη διαμόρφωση ενός δικαστικού λόγου που συνδύαζε την υπεράσπιση των θεσμών με τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Το έργο του στη συγκεκριμένη υπόθεση φωτίζει τη λειτουργία της τοπικής δικαιοσύνης ως μηχανισμού κοινωνικής εξισορρόπησης· αναδεικνύει επίσης τη μεταβατική φάση της ελληνικής επαρχίας, όπου οι παραδοσιακές αξίες (θρησκεία, τιμή, ευπρέπεια) συνυπήρχαν με την αναδυόμενη κρατική πειθαρχία του μεσοπολέμου.

Το δημοσίευμα της 23ης Μαΐου 1936 δεν αποτελεί απλώς είδηση δικαστικού περιεχομένου· είναι ένα πολύτιμο τεκμήριο για την κατανόηση του πολιτικού, κοινωνικού και ηθικού πλαισίου της προμεταξικής Ελλάδας. Η παρουσία του Γρηγόρη Χρυσοστόμου στη δίκη αυτή προσφέρει ένα παράδειγμα νομικής δράσης και ήθους σε καιρούς δύσκολους, όπου η έννοια της δικαιοσύνης συνυφαίνεται με την κοινωνική ισορροπία και τη διατήρηση της ευπρέπειας του δημόσιου βίου.

 

Μεταγραφή άρθρου :

 

ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΔΙΚΗ ΕΙΣ ΤΟ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΟΔΙΚΕΙΟΝ ΜΑΣ

Την παρελθούσαν Τετάρτην ἐνώπιον τοῦ τιμημένου Πλημμελειοδικείου τῆς πόλεώς μας, ἐξεδικάσθη ἡ κατὰ τοῦ ἱερέως Γ. Παπαδημητρίου ἐκ Πενταλόφου δίκη, κινουμένη ὑπὸ τοῦ διευθυντοῦ σταθμάρχου Πενταλόφου κ. Σ. Κουλοχέρη, ἐπὶ συκοφαντικῇ δυσφημήσει.

Συνηγόρευσαν ὑπὲρ τοῦ πολιτικοῦ κατηγόρου οἱ κ.κ. Μπαμπάκος καὶ Χρυσοστόμου, ὑπὲρ δὲ τοῦ κατηγορουμένου ὁ κ. Χ. Παπαδόπουλος.

Αφορμή τοῦ ἐγκλήματος ὑπήρξεν ὅτι ὁ ἱερεύς Παπαδημητρίου εἰς Πεντάλοφον, ὅπου ἱερουργεῖ, ἐδήλωσε κατ’ ἐπανειλημμένας συνομιλίας καὶ δημοσίας ὁμιλίας του πρὸς τοὺς κατοίκους ὅτι ὁ σταθμάρχης Κουλοχέρης εἶναι κομμουνιστής.

Ἡ ἀνακριτικὴ διαδικασία ἐπικυρώθη, ὅπως ἀνεγνώσθησαν αἱ ἐκθέσεις καὶ αἱ ἄλλαι ἀποδείξεις, ἐν αἷς καὶ ἡ ἐν Πενταλόφῳ δηλωθεῖσα ὑπὸ Μηχανικοῦ Ἀρβανιτίδου περὶ τοῦ περιεχομένου τοῦ δημοσιεύματος.

Ὁ Παπαδημητρίου, ὁ ἱερεύς, ἐδήλωσε ὅτι δὲν εἶχεν οὐδεμίαν κακήν πρόθεσιν, ἀλλ’ ἀπλῶς ὑπήρξεν παρακινηθεὶς ἐκ τῶν συμβάντων τοῦ τόπου καὶ ὑπέπεσεν εἰς σφάλμα ἐκ παρανοήσεως.

Μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τῶν καταθέσεων τῶν μαρτύρων, οἵτινες ἐβεβαίωσαν τὸ ἀγαθὸν ἦθος καὶ τὴν σεμνότητα τοῦ κατηγορουμένου, ὁ κ. Χ. Παπαδόπουλος ἐτόνισε ὅτι ὁ πελάτης του ἔπραξε ἄνευ κακῆς προαιρέσεως καὶ ὅτι ἡ ἐνέργειά του ἦτο καρπὸς ἀπλῆς παρανοήσεως.

Εἶτα ὁ συνήγορος τοῦ μηνυτοῦ κ. Χρυσοστόμου ἀνεφέρθη ἐκτενῶς εἰς τὴν ἀνάγκην ὅπως πᾶς πολίτης καὶ μάλιστα ἱερεύς φυλάττῃ τὸ μέτρον καὶ ἐξετάζῃ ἐπιμελῶς πρὶν ἐκφέρει κατηγορίας ἃς δύνανται νὰ θίξωσι τὴν ὑπόληψιν ἑνὸς ἀνθρώπου.
Ἐτόνισε ὅτι τὸ καθῆκον ὅλων εἶναι νὰ σεβῶνται τὴν ἀλήθειαν καὶ νὰ μὴ παρασύρονται ὑπὸ ἀνεπιβεβαίων ἐντυπώσεων, διότι οὕτως ἐπηρεάζονται ἔργα καὶ σταδιοδρομίαι.

Τὸ Δικαστήριον, λαβὸν ὑπ’ ὄψιν τὰς δηλώσεις τοῦ κατηγορουμένου καὶ τὰς ἀντιρρήσεις τῶν συνηγόρων, ἀπεφάνθη ὡς προεγράφη, ἐπιβάλλον ποινὴν φυλακίσεως 10 ἡμερῶν, μετατραπεῖσαν εἰς πρόστιμον 200 δραχμῶν καὶ τὰ ἔξοδα τῆς δίκης.

Ἐπῆλθεν συγκίνησις ἐν τῷ ἀκροατηρίῳ, καθόσον πλῆθος κατοίκων Πενταλόφου παρῆσαν καὶ ἐδήλωσαν τὴν ἐκτίμησίν των πρὸς τὸ σεβάσμιον πρόσωπον τοῦ κατηγορουμένου.
Ὁ δὲ ἱερεὺς Παπαδημητρίου ἐξήλθεν τοῦ δικαστηρίου ὑπὸ χειροκροτήματα καὶ ἐπευφημίας τῶν συγχωριανῶν του.